ÜSTÜN ve ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUKLAR TANIM:

Yaratıcılık, sanat, liderlik kapasitesi veya özel akademik alanlarda yaşıtlarına göre yüksek

düzeyde motivasyon, performans ve görev sorumluluğu gösteren ve bu tür yeteneklerini

geliştirmek için uygun imkanlara gereksinim duyan çocuklardır.

ÖZELLİKLERİ :

Zihinsel Gelişim Özellikleri:

· Çeşitli alanlarda özel yetenekleri vardır,

· Yoğun motivasyon gösterebilirler,

· Gelişim basamaklarını yaşıtlarından önce tamamlarlar,

· Sürekli soru sorarlar, meraklıdırlar, öğrenme ve bilgiye açlık duyarlar,

· Ayrıntılara dikkat ederler,

· Kendisinin seçtiği konuda veya ilgi alanlarında bağımsız çalışabilirler,

· Çabuk ve kolay öğrenirler, kavrama ve akılda tutma süreleri yüksektir,

· Birbirini takip eden konular, olaylar dizisi karşısında sonraki adımı tahmin edebilir,

· Derin ve geniş ilgi alanlarına sahiptirler. Bir alanda öğrendiği konu ile bir başka alanda

öğrendiği onu arasında akla yatkın ilişkiler kurabilir,

· Kelime hazineleri zengindir, kelimeleri doğru telaffuz eder yerli yerinde kullanırlar, akıcı bir

konuşmaları vardır,

· Bildiklerini, düşündüklerini yaşıtlarından daha iyi ifade edebilirler.

· Bir öykünün yada paragrafın ana fikrini yaşıtlarından daha çabuk bulup çıkarırlar,

· Neden sonuç ilişkilerini ve benzerliklerini yaşıtlarından daha çabuk ayırt ederler,

· Karmaşık ve zor problemlerden hoşlanır ve yaşıtlarının çözemediği problemleri çözebilirler,

· Ders başarıları yüksektir,

· Eleştirebilme yetenekleri yüksektir,

· Orijinal, yaratıcı ve girişkendirler,

· Başarılı oldukları alanda yüksek performans ve potansiyel kabiliyetlerini tek başına veya

birleştirerek kendilerini gösterirler.

Sosyal Alandaki Yetenek Özellikleri: · Kendilerine güvenir, kolaylıkla sorumluluk alabilirler,

· Yeni ve değişik durumlara kolay ve çabuk uyarlar,

· Sosyal etkinliklere katılmaktan hoşlanırlar,

· Duyarlıdırlar, empati yetenekleri gelişmiştir,

· Grup içinde lider olurlar,

· Grubun ilerisindedir, yetişkinlerle iletişime girmeyi tercih ederler,

· Başkalarıyla kolayca işbirliği yaparlar,

· Genelde alçak gönüllüdürler, başkalarına yardım etmekten hoşlanırlar,

· Sınıf arkadaşları tarafından yeni fikir, bilgi kaynağı ve grup lideri olarak görülürler,

· Okula severek giderler. Çalışkandırlar, amaçlarına ulaşmaktan ve başarıdan zevk duyarlar,

· Güçlü bir konsantrasyona sahiptirler. Azimli ve sabırlıdırlar,

· Sorumluluk duyguları gelişmiştir. Sorumluluk almayı çok ister ve bunu yerine getirmekten

hoşlanırlar,

· Espri yetenekleri vardır, fıkra anlatmaktan hoşlanırlar,

· Yaratıcı öyküler anlatır ya da yazarlar,

· Değişik konularda okur ve zor metinleri okumaktan keyif alırlar,

· Sosyal problemlerde araştırma, uygulama, hipotez oluşturma anlamlı sonuçlara varma, yazılı

yada sözel sunular için sonuçları etkin bir biçimde düzenleme yeteneğine sahiptirler.

Üstün yetenekli çocuklarında tıpkı diğer çocuklar yada insanlar gibi farklılıkları, ve özelleşmiş

alanlarda daha belirgin olan yetenekleri olabilmektedir. Bu nedenle üstün yetenekli çocuklar

terimine özel yetenekli çocuklar eklemesi yapılmaktadır.

Müzik Alanındaki Yetenek Özellikleri:

· Ritim ve melodiye diğer çocuklardan fazla tepkide bulunurlar,

· Müzikle çok ilgilenirler. Kaset, CD dinler, nerede müzik etkinliği varsa ona katılmak isterler,

· Müzik parçaları bestelemeye büyük istek ve çaba gösterirler,

· Başkaları şarkı söylerken onlara katılmaktan hoşlanırlar,

· Duygu ve düşüncelerini anlatmak için sık sık müziği araç olarak kullanırlar,

· Çeşitli müzik aletleri ile ilgilenir, onları çalmayı denerler,

· Şarkıcılar ve müzik parçaları ile ilgili koleksiyonlar yaparlar,

· Dinlediği şarkıyı kısa zamanda öğrenir, anlamlı ve uygun şekilde söylerler.

Resim Alanındaki Yetenek Özellikleri:

· Çeşitli konularda ve diğer çocukların yaptığından değişik çizimler yaparlar,

· Resimlere derinlik verir ve parçalar arasında uygun oranlar kullanırlar,

· Resim yapmayı ciddiye alır ve bundan haz duyar ve buna çok zaman harcarlar,

· Diğer insanların yaptığı resim çalışmalarına ilgi duyarlar,

· Diğerlerinin eleştirilerinden hoşlanır ve yeni şeyler öğrenirler,

· Resmi kendi yaşantılarını ve duygularını ifade etmek için başarılı bir şekilde kullanırlar,

· Çamur, sabun ve plastilin vb. yumuşak gereçlerle üç boyutlu figürler yapmaya özel bir ilgi

gösterirler.

Matematik Alnındaki Yetenek Özellikleri:

· Verilerin ele alınmasında, düzenlenmesinde göze çarpan yeteneğe sahiptirler,

· Orijinal yorumlar yaparlar, zihinsel çevikliğe sahiptirler,

· Yazılı iletişimden ziyade sözlü iletişimi tercih eder ve fikirlerin iletilmesinde göze çarpan

yeteneğe sahiptirler,

· Aynı problemi farklı yöntemlerle çözebilirler,

· Olağan dışı matematiksel işlemler yapar, gayret gerektiren olağandışı problemler sorarlar,

· Problemi kısa sürede çözer, uygulamaya, analize, senteze ve değerlendirmeye odaklanırlar,

· Matematiği başka kategorilere entegre edebilirler.

· Yanlış ve doğruyu seçme güçleri fazladır.

· İlgisiz gibi görünen işlemler arasında ilgi kurarlar.

Fen Alanındaki Yetenek Özellikleri:

· Fikir ve hipotezleri test etmeye yönelik deneyler yaparlar,

· Fen ve teknik araçları kullanabilir ve bunlara vakıf olurlar,

· Yerinde ve yeterli veri seçer, bunlardan çıkarımlar yaparlar,

· Fikirleri hem niceliksel hemde niteliksel ifade edebilirler,

· Fen bilgisini toplumsal değişim için kullanır ve uygularlar,

· Bilimsel gözlem, veri toplama ve yorum yapma becerileri vardır,

· Problemlere yönelik duyarlılığa, yeni fikirler geliştirme yeteneğine ve değerlendirme

yeteneğine sahiptirler,

· Yüksek düzeyde mekanik düşünme yeteneğine sahiptirler, uzay ilişkilerine ilgi duyarlar,

· Fen bilgisi konusunda otorite olan kaynakları tarar, fen raporlarını yorumlayarak bir ilgi zemini oluştururlar.

ÖNERİLER:

Anne Babaya Öneriler:

· Beklentilerinizi mantıklı bir düzeyde tutun.

· Zeka gelişimi hızla ilerlerken bazı becerileri, yaşına uygun olacaktır. Bu becerilerin normal

hızla gelişmesini geri kalma olarak yorumlamayın.

· Çocuğunuz zihinsel yetenekleri nedeniyle farklı hissettiğinde (özellikle grup üyeliği ve grubun

önemli olduğu ergenlikte ) ona destek olun, herkesin bir yönüyle kendine özgü olduğunu, üstün

yetenekli olmanın da onun bir özelliği olduğunu anlatın.

· Üstün yetenekli çocukların toplumdaki çifte standartları anlamakta güçlük çektiğini bilin.

Ahlaki duyguları genelde iyi gelişmiştir, yalancılığı ve diğer toplumsal zıtlıkları anlamada

çelişkiye düşerler. Örneğin, niye evsiz insanların olduğunu açıklamaya çalışabilirsiniz ancak

üstün yetenekli çocuk verdiğiniz cevapla pek yetinmeyecektir. Sizin için sıkıntı verici olsa da

açıklayamadığınız olaylar hakkında bitmeyen soruların yararı, insanın sınırlarının olduğunu ve

toplumdaki her problemi çözemediğini dürüstçe anlatmak, üstün yetenekli olsa bile kendisinin de

sınırları olduğunu anlamasına zemin hazırlamasıdır.

· En çok arzuladığı şeyleri gerçekleştirmesi için teşvik edin, mümkünse bunları yapacak zamanı

ve imkanları sunun.

· Bilginizin yetersiz kaldığı noktada, bu alan uzmanlarından yardım almaktan çekinmeyin.

Öğretmene Öneriler:

· Üstün yeteneklilerin eğitimi için özel önlemler alınmadığında bu yeteneklerin körelmesi söz

konusudur.

· Üstün yetenek ile metotlu çalışma alışkanlığının bir araya gelebilmesi için okul-aile işbirliği

sağlanmalı, diğerlerinden fazla bilgiye sahip olmak, çok soru sormak, espritüellik gibi

özelliklerinin kabul edilmesi, öğretmen ve arkadaşlarıyla arasında problem oluşturmaması için

psikolojik danışmanlık çalışmalarına ağırlık verilmelidir.

· Bu çocukların eğitimleri ile ilgili aşağıdaki yaklaşımlar uygulanmakla beraber hangisinin en işe

yarar yöntem olduğu henüz belirlenememiştir.

Erken başlama ve hızlı ilerleme:

Çocuğun üstün yeteneğine ve bilişsel olarak hızlı gelişimine göre yaşıtlarından önce eğitime

alınmasına ve sınıf atlamasına dayalı bir uygulamadır. Bu uygulamanın en büyük sakıncası

çocuğun akademik yönden sınıfa okula ayak uydurabilse de sosyal ve duygusal yönden bir takım

güçlüklerle karşılaşmasıdır.

Zenginleştirme :

Üstün zekalı öğrenciler kendi yaşıtları arasında ve normal sınıflarında devam etmektedirler

ancak çalışmalarını ve ders programlarını diğer öğrencilere göre daha zengin hale getirme

yöntemiyle gelişimleri desteklenmeye çalışılmaktadır.

Özel okullar:

Üstün yetenekli çocukların belirli amaçlı okullarda biraraya toplanıp, eğitilmesine verilen

addır.(Fen Liseleri , Yasemin Karakaya bilim ve sanat merkezi gibi)

Özel sınıflar:

Üstün zekalı olduğu tarama ve incelemelerle ortaya çıkarılan ve kanıtlanan öğrencilerin aynı

sınıflarda toplanılmasına verilen addır.

· Eğitim programları değişik yetenek düzeylerine ve alanlarına cevap verecek nitelikte, çeşitlikte

ve esneklikte düzenlenmelidir.

· Eğitim programının uygulanmaya konmasında eğitim bilimleri ve eğitim teknolojilerindeki

çağdaş gelişmelerden en iyi şekilde yararlanılmaya çalışılmalıdır.

· Geliştirilecek eğitim programlarının bu öğrencilerde geliştirmeye çalışacağı beceri ve

yetenekler şunlar olabilir:

· Problem çözebilme,

· Bilimsel düşünebilme, araştırma, inceleme, deney yapabilme,

· Yaratıcı ve eleştirel düşünebilme,

· Olayları ve olguları bilim-teknoloji-toplum ilişkisi içinde inceleme,

· Sağlıklı iletişim kurabilme,

· Liderlik becerilerini geliştirebilme,

· İşbirliği yapabilme,

· Bağımsız çalışabilme, insiyatif kullanabilme,

· Sorumluluk alabilme, karar verebilme, riski göze alabilme,

· Olumlu benlik kavramı geliştirebilme.

· Okul öğretmenlerinin üstün yetenekli çocukların özellikleri, eğitim programları ve yöntemleri

konularında gerçekleştirilen hizmet içi eğitim programlarına katılmalarına özen gösterilmelidir.

· Üstün yetenekli çocukların ders dışı etkinliklere ihtiyaçları vardır. Bu nedenle fikir ve proje

üretebilecekleri, sanat yada spor etkinliklerini gerçekleştirebilecekleri düzenlemeler yapılmaya

çalışılmalıdır. Bu konuda , üniversiteler, özel klüp yada kurslar(Model uçak, resim, heykel,

müzik, havacılık, denizcilik, bilgisayar programcılığı, binicilik, su sporları vb. gibi)ile işbirliği

işe yarayabilir.

· Bu çocuklar yeteneklerine uygun bir okula yönlendirilebilirler. (Fen lisesi , Anadolu liseleri,

Güzel sanatlar lisesi, TÜBİTAK tarafından uygulanan burs ve proje yarışmaları gibi.) · Üstün

yetenekli çocuklarla ilgili olarak yasal düzenlemeler konusunda 1416 ve 6660 sayılı kanunlar,

değişik alanlardaki üstün yeteneğin belirlenmesi, eğitimi ve istihdamı konularında gerekli

 

açıklamaları yapmaktadır.